Giao dịch ký quỹ tại công ty chứng khoán (sau đây gọi là giao dịch ký quỹ) là giao dịch mua chứng khoán có sử dụng tiền vay của công ty chứng khoán, trong đó chứng khoán có được từ giao dịch này và các chứng khoán khác được giao dịch ký quỹ của nhà đầu tư được sử dụng làm tài sản bảo đảm cho khoản vay trên (Khoản 10-Điều 2-Thông tư 120/TT-BTC ngày 31/12/2020)
Giao dịch ký quỹ còn được gọi với thuật ngữ margin (vay margin), về bản chất là sử dụng đòn bẩy tài chính trong đầu tư chứng khoán, trong đó công ty chứng khoán là bên cho vay và nhà đầu tư là bên đi vay với tài sản cầm cố là cổ phiếu thuộc danh mục được chấp nhận của công ty chứng khoán. Việc sử dụng margin với kỳ vọng tỷ suất sinh lời tạo ra trong đầu tư chứng khoán lớn hơn lãi suất vay margin nhằm khuếch đại hiệu suất đầu tư, đồng thời giá trị tài sản ròng (NAV- Net Asset Value) tăng lên nhanh chóng. Tuy nhiên, việc sử dụng margin là con dao hai lưỡi nên trong trường hợp cổ phiếu giảm giá thì sẽ khuếch đại mức thiệt hại lên bội lần. Xem xét tình huống minh họa sau đây:
|
Nhà đầu tư mua chứng khoán với các thông tin giả định như sau:
Mã chứng khoán: DXG
Giá hiện tại: 11.700 (Giá đóng cửa ngày 19/03/2023)
Tỷ lệ cho vay của Công ty chứng khoán đối với cổ phiếu DXG: 50%
Lãi suất vay Margin (Rmargin): 12%/năm (# 6%/06 tháng)
Thời gian đầu tư: 06 tháng
Vốn đầu tư ban đầu bằng tiền mặt (Giá trị tài sản ròng – NAV): 117.000.000 vnđ
|
|
Không giao dịch ký quỹ
|
Giao dịch ký quỹ (Margin)
|
|
Tại thời điểm đầu tư:
(Tính theo giá đóng cửa ngày 19/03/2023)
|
|
Sức mua: 117.000.000 vnđ
Khối lượng mua: 10.000 DXG
|
Sức mua margin = NAV/(1-Tỷ lệ cho vay) = 117.000.000/(1-50%) = 234.000.000 vnđ
Khối lượng mua: 20.000 DXG
Tổng tài sản (TTS): 234.000.000 vnđ
Dư nợ margin = TTS – NAV = 117.000.000 vnđ
|
|
Sau thời gian đầu tư 06 tháng
Kịch bản 1: Nếu giá cổ phiếu DXG tăng 20% lên mức giá 14.040 vnđ/cp
|
|
NAV06T = 10.000 DXG x 14.040 vnđ/cp = 140.400.000 vnđ
® Hiệu suất đầu tư trong 06 tháng (ROE):
ROE = (NAV06T – NAV)/NAV= 20%
|
TTS06T = 20.000 DXG x 14.040 vnđ/cp = 280.800.000 vnđ
Tỷ suất sinh lời trên TTS (ROA) = (TTS06T– TTS)/TTS = 20%
Lãi vay margin = Dư nợ margin x Rmargin = 117.000.000 x 6% = 7.020.000 vnđ
NAV06T = TTS06T – Dư nợ margin – lãi vay margin 06 tháng = 280.800.000 - 117.000.000 – 7.020.000 = 156.780.000 vnđ
® Hiệu suất đầu tư trong 06 tháng (ROE):
ROE = (NAV06T – NAV)/NAV= 34%
|
|
Sau thời gian đầu tư 06 tháng
Kịch bản 2: Giá cổ phiếu DXG giảm 20% còn 9.360 vnđ/cp
|
|
NAV06T = 10.000 cp DXG x 9.360 vnđ/cp = 93.600.000 vnđ
® Hiệu suất đầu tư trong 06 tháng (ROE):
ROE = (NAV06T – NAV)/NAV= -20%
|
TTS06T = 20.000 cp DXG x 9.360 vnđ/cp = 187.200.000 vnđ
Tỷ suất sinh lời trên TTS (ROA) = (TTS06T– TTS)/TTS = -20%
Lãi vay margin = Dư nợ margin x Rmargin = 117.000.000 x 6% = 7.020.000 vnđ
NAV06T = TTS06T – Dư nợ margin – lãi vay margin 06 tháng = 187.200.000 - 117.000.000 – 7.020.000= 63.180.000 vnđ
® Hiệu suất đầu tư trong 06 tháng (ROE):
ROE = (NAV06T – NAV)/NAV= -46%
|
|
Lưu ý: Trong trường hợp danh mục đầu tư chỉ có 1 cổ phiếu thì ROE cũng chính là tỷ lệ phần trăm (%) tăng/giảm giá cổ phiếu
|
Lưu ý: Trong trường hợp danh mục đầu tư chỉ có 1 cổ phiếu thì ROA cũng chính là tỷ lệ phần trăm (%) tăng/giảm giá cổ phiếu
|
Tác động của giao dịch ký quỹ (sử dụng đòn bẩy tài chính trong đầu tư chứng khoán) đến hiệu suất đầu tư được thể hiện trong công thức như sau:
ROE = ROA + (ROA – Rmargin) x Dư nợ margin/NAV
Theo đó:
ROA tác động trực tiếp ROE
(ROA – Rmargin) x Dư nợ margin/NAV: Tác động của margin đến ROE
(ROA – Rmargin): Hiệu quả sử dụng margin
- ROA > Rmargin: việc sử dụng margin sẽ khuếch đại hiệu suất đầu tư (ROE)
- ROA < Rmargin: việc sử dụng margin sẽ khuếch đại mức thua lỗ trong đầu tư
Dư nợ margin/NAV: Mức độ sử dụng margin
Vận dụng công thức vào tình huống minh họa nêu trên đối với trường hợp giao dịch ký quỹ (Margin) để tính toán nhanh hiệu suất đầu tư trong 06 tháng (ROE)
Kịch bản 1: Nếu giá cổ phiếu DXG tăng 20% lên mức giá 14.040 vnđ/cp
ROE = ROA + (ROA – Rmargin) x Dư nợ margin/NAV
= 20% + (20% - 6%) x 117.000.000 /117.000.000 = 34%
Kịch bản 2: Giá cổ phiếu DXG giảm 20% còn 9.360 vnđ/cp
ROE = ROA + (ROA – Rmargin) x Dư nợ margin/NAV
= -20% + (-20% - 6%) x 117.000.000 /117.000.000 = -46%
Khi sử dụng margin, mức độ giao động hiệu suất đầu tư (ROE) là rất lớn, do đó mà rủi ro trong đầu tư sẽ tăng lên rất nhiều. Có thể thấy, bản thân hoạt động đầu tư chứng khoán (dù margin hay không margin) luôn tiềm ẩn rủi ro và margin chỉ được xem là chất xúc tác mà khi sử dụng sẽ khuếch đại rủi ro tiềm ẩn này. Vì vậy, mà nhà đầu tư cần xác định đúng xu hướng thị trường và xu hướng cổ phiếu để giảm rủi ro trong chính hoạt động đầu tư và từ đó có thể tận dụng margin để tối đa hóa lợi nhuận.
ThS. Trần Tuấn Anh