VUCA là một từ viết tắt được sử dụng lần đầu tiên vào năm 1987, dựa trên những gì về lý thuyết lãnh đạo của Warren Bennis và Burt Nanus – để mô tả sự biến động, bất ổn, phức tạp và mơ hồ. VUCA được đặt ra bởi Đại học Chiến tranh Quân đội Hoa Kỳ (US Army War College) vào những năm 1990 để mô tả một thế giới mới của sự tham gia quân sự vào cuối thời chiến tranh lạnh. Kể từ đó, nó đã lan rộng ra doanh giới làm vì nó cung cấp một khuôn khổ để hiểu các bất ổn mà các tổ chức đang phải đối mặt trong môi trường ngày nay và những thách thức mà nó đặt ra cho các nhà lãnh đạo.
Trong một vài năm trở lại đây, khái niệm “VUCA” đang trở nên phổ biến như một thuật ngữ dùng để chỉ các khía cạnh khác nhau của một môi trường hay thế giới “không thể kiểm soát” này.
Volatility – Biến động. Khái niệm biến động đề cập đến tốc độ thay đổi trong một ngành, thị trường hoặc thế giới nhất định. Nó gắn liền với những biến động về nhu cầu của khách hàng, sự hỗn loạn và vòng đời của thị trường ngày càng trở nên ngắn hơn. Thế giới càng biến động, mọi thứ càng thay đổi nhanh chóng.
Uncertainty – Bất ổn. Sự bất ổn hay không chắc chắn đề cập đến mức độ mà chúng ta có thể tự tin dự đoán về tương lai. Một phần của sự bất ổn sẽ được nhận thức và nhiều phần khác liên quan đến việc mọi người không thể hiểu được những gì đang xảy ra.
Tuy nhiên, sự bất ổn cũng là một đặc tính khách quan hơn của môi trường. Một môi trường bất ổn thực sự là môi trường không cho phép có bất kỳ dự đoán nào, cũng không dựa trên các cơ sở thống kê nhất định. Thế giới càng bất định, càng khó dự đoán.
Complexity – Phức tạp. Mức độ phức tạp đề cập đến số lượng các yếu tố mà chúng ta cần tính toán đến, sự đa dạng của chúng và các mối liên hệ giữa chúng.
Khi có càng nhiều yếu tố, sự đa dạng của chúng càng lớn và chúng càng liên kết chặt chẽ với nhau, thì môi trường càng phức tạp. Dưới một môi trường hay thế giới có sự phức tạp cao, bạn không thể phân tích đầy đủ về môi trường và đưa ra các kết luận hợp lý. Thế giới càng phức tạp thì càng khó phân tích.
Ambiguity – Mơ hồ. Sự mơ hồ đề cập đến sự thiếu rõ ràng hay minh chứng để giải thích một điều gì đó. Đó có thể là một tình huống không rõ ràng, ví dụ, khi thông tin không đầy đủ, mâu thuẫn hoặc quá không chính xác để có thể đưa ra các kết luận rõ ràng.
Trong thực tế hay thế giới kinh doanh, bốn thuật ngữ này có liên quan khá mật thiết với nhau. Ví dụ, một ngành càng phức tạp và dễ biến động thì càng khó dự đoán và do đó nó càng bất ổn.
Cả 4 yếu tố này đại diện cho một thế giới, thị trường, một ngành nghề kinh doanh, một nhóm khách hàng… khó nắm bắt và kiểm soát hơn. Chúng ta có thể nhận ra những thuật ngữ này dễ dàng hơn bằng cách hình dung chúng:
Như minh họa trong hình trên, trong một thế giới hoàn toàn biến động (nhưng không bất ổn, phức tạp và mơ hồ), có rất nhiều sự thay đổi nhanh chóng, nhưng có thể dự đoán được. Mặt khác, trong một thế giới hoàn toàn bất ổn (nhưng không biến động, phức tạp và mơ hồ), thật khó để biết mọi thứ đang được phát triển như thế nào. Và trong một thế giới hoàn toàn phức tạp (nhưng không biến động, bất ổn và mơ hồ), mọi thứ thật khó để hình dung và hiểu. Cuối cùng, trong một thế giới hoàn toàn mơ hồ (nhưng không biến động, bất ổn và phức tạp), mọi thứ thật khó để phân biệt.
THẾ GIỚI HẬU COVID 19 – THẾ GIỚI VUCA ?
Toàn cầu hóa, bối cảnh chính trị đang thay đổi, tiến bộ công nghệ và gần đây là đại dịch toàn cầu, đang đưa ra những thách thức chưa từng có trên toàn cầu, những thách thức này đang khuếch đại các yếu tố của VUCA trong doanh giới và hơn thế nữa.
Trong suốt những thập kỷ qua, bối cảnh chính trị đang thay đổi, tiến bộ công nghệ và gần đây là đại dịch toàn cầu, đang đưa ra những thách thức chưa từng có trên toàn cầu, những thách thức này đang khuếch đại các yếu tố của VUCA.
Những ảnh hưởng từ dịch Covid-19 đã một lần nữa đặt thế giới vào tình trạng “VUCA” kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009. Chúng ta cần làm gì để bình tĩnh sống và nắm thế chủ động giữa trạng thái “VUCA”
Các tổ chức nghiên cứu và chuyên gia đang nhận định thế giới hậu Covid 19 sẽ thay đổi cách thức vận hành thế giới; con người và doanh nghiệp ngày càng không có khả năng nắm bắt thế giới và đối phó với những điều xảy ra xung quanh chúng ta.
Câu hỏi đặt ra là chúng ta cần làm gì để có thể bình tĩnh sống và lý tưởng hơn là sẽ vượt lên trước các “làn sóng công kích” của tình trạng VUCA. Thay vì bối rối và bị động chờ đối phó, chúng ta cần chủ động thích ứng với thế giới hậu covid, các yếu tớ sự tò mò, sáng tạo và tư duy phản biện sẽ là những đặc điểm quan trọng khi các tổ chức giải quyết những khó khăn trong thời kỳ biến động ngày nay.
Các kỹ năng cần có trong thời kỳ VUCA
Trong một môi trường thay đổi nhanh chóng, các kỹ năng lãnh đạo cần thiết cũng thay đổi nhanh chóng. Những gì có thể đã hoạt động trong quá khứ sẽ không hoạt động nữa. Vì vậy, trọng tâm đang chuyển sang:
Nhanh nhẹn và linh hoạt. Khả năng phản ứng và thích ứng nhanh chóng với những thay đổi của môi trường là một kỹ năng quan trọng trong quá trình thay đổi liên tục. Điều quan trọng là tạo ra các tổ chức linh hoạt được dẫn dắt bởi tầm nhìn rõ ràng và giao tiếp hiệu quả, do đó, tổ chức có thể rất rõ ràng về các giá trị và mục tiêu của mình nhưng rất linh hoạt về cách triển khai các khả năng và đạt được tầm nhìn đó.
Tư duy phản biện. Tư duy phản biện là về khả năng đánh giá thông tin một cách khách quan và cách thức sử dụng thông tin hoặc liệu nó có nên được tin cậy hay không.
Sự tò mò. VUCA yêu cầu các câu hỏi – rất nhiều câu hỏi. Các câu hỏi nhằm tạo ra sắc thái, kích thích các quan điểm và tranh luận khác nhau, thúc đẩy trí tưởng tượng và các câu hỏi phân tích để phân biệt thực tế với ý kiến. Điều này giúp các nhà lãnh đạo mở rộng tầm nhìn và kiến thức của họ. Các nhà lãnh đạo cần một nhóm người đa dạng để đưa ra những suy nghĩ và phản ứng đa dạng. Và họ phải nuôi dưỡng một nền văn hóa hòa nhập, nơi mọi người cảm thấy tự do cởi mở và đóng góp một cách xác thực.
Sáng tạo. Với những thách thức chưa từng có đang đến với chúng ta mỗi ngày như những thách thức được đưa ra bởi dịch bệnh, những cách tư duy mới và sự sáng tạo của con người là yếu tố quan trọng hơn bao giờ hết.
Năng lực văn hóa. Các tổ chức ngày càng trở nên đa dạng đòi hỏi khả năng hiểu và tôn trọng sự khác biệt. Các nhà lãnh đạo có năng lực về văn hóa đóng một vai trò lớn trong việc phát triển một nền văn hóa hòa nhập hơn trong doanh nghiệp của họ. Điều này có ảnh hưởng đến sự thành công của tổ chức và một nhà lãnh đạo có năng lực văn hóa có thể tạo thêm giá trị to lớn ở đây.
Sự hợp tác. Các vấn đề phức tạp liên quan đến các biến số không thể hiểu được từ quan điểm của một chuyên ngành. Với đại dịch, đã có rất nhiều sự hợp tác trên quy mô chưa từng có. Chúng tôi đã thấy các chuyên gia, chẳng hạn như chuyên gia chăm sóc sức khỏe, nhà kinh tế, chuyên gia chuỗi cung ứng và kỹ sư, tích hợp kiến thức chuyên môn của họ để giải quyết các vấn đề phức tạp – theo cách mà không ai trong số họ có thể tự làm được. Các nhà lãnh đạo phải bồi dưỡng và dẫn dắt nỗ lực này.
Rất có thể chúng ta sẽ phải sống chung trong tình hình biến động trong một thời gian dài. Và khi chúng ta bắt đầu quay trở lại một kiểu bình thường khác, sẽ có những yếu tố khác góp phần tạo nên không khí VUCA trong thế giới công việc.
Các nhà lãnh đạo phải đảm bảo phúc lợi của chính họ và trao quyền cho nhóm của họ để làm điều tương tự. Họ phải nhận thức được tầm quan trọng của việc chăm sóc bản thân sao cho đủ sức mạnh để hỗ trợ và hỗ trợ những người mà họ lãnh đạo.
Lãnh đạo doanh nghiệp và chiến lược ứng phó với VUCA (sự bất định và không chắc chắn) !
Chúng ta có thể thấy, sự bất ổn luôn là thách thức đối với các nhà lãnh đạo, những khó khăn sẽ nhìn thấy tài năng lãnh đạo. Nhà lãnh đạo doanh nghiệp cần có góc nhìn đa chiều, phân tích sắc bén về thực tiễn để đưa ra các chiến lược khả thi và hiệu quả. Các áp lực cạnh tranh tăng cao, bất thường khiến các nhà lãnh đạo cần phải thiết lập tầm nhìn, cam kết và đưa ra định hướng, truyền cảm hứng để mọi người cùng thực hiện mục tiêu.
Đã đến lúc các nhà lãnh đạo kinh doanh đích thực trang bị cho mình những phương pháp và mô hình lãnh đạo mới. Dưới đây là một vài sự khác biệt về lãnh đạo trong thời đại VUCA
Cập nhật tri thức. Luôn cập nhật tri thức toàn cầu, đối phó với VUCA, tìm kiếm và định hướng con đường mới, quản trị dựa trên khoa học và hiện đại, linh hoạt tiếp cận để quản trị. Chủ động trong mọi hoàn cảnh thay đổi.
Xây dựng chiến lược thích nghi cao, tổ chức gọn nhẹ, quản trị linh hoạt. Xác định cơ hội trong môi trường bất ổn thấp, thích nghi bằng các sản phẩm, dịch vụ luôn đổi mới sáng tạo.
Thường xuyên đánh giá kết quả và hiệu quả để đưa ra giải pháp ứng phó kịp thời.
Tăng cường hợp tác chuỗi cung ứng bên ngoài và nội bộ đảm bảo sự ổn định.
Quan tâm tới con người, nhu cầu và nâng cao năng lực hành vi ở sự đồng cảm, thấu hiểu, sâu sắc
Sớm nhận ra: Con người quyết định sự thành công của mọi công ty. Xây dựng môi trường giúp con người sẵn sàng hợp tác chân chính, có tính cam kết và chịu trách nhiệm. Điều này đòi hỏi sự tự do, sáng tạo, tốc độ và linh hoạt, mối liên hệ mật thiết giữa văn hóa và tổ chức, giúp gia tăng giá trị chung.
Sinh viên nên làm gì trong kỷ nguyên VUCA?
Làm thế nào để sinh viên có thể chủ động, bình tĩnh và ứng biến tốt trong một thế giới đầy biến động và mơ hồ hậu covid 19 ?.
Chúng ta không thể kiểm soát những điều xảy ra với mình, chúng ta chỉ có thể kiểm soát thái độ, cảm xúc và hành động của bản thân trước những sự việc ấy. Bởi vậy, không thể thay đổi được thế giới, không thể dự đoán được điều gì sẽ diễn ra vào ngày mai, thì cách duy nhất là thay đổi chính bản thân mình. Linh hoạt, linh hoạt và linh hoạt là chìa khóa giúp bạn tồn tại và phát triển trong thế giới VUCA, đặc biệt là khi đại dịch Covid -19 đang làm đảo lộn thế giới.
Đã đến lúc sinh viên cần trang bị cho mình những phương pháp và mô hình lãnh đạo mới. Dưới đây là một vài sự khác biệt về sinh viên trong thời đại VUCA:
Vision (Tầm nhìn). - Sinh viên ngày nay cần có khả năng nhìn xuyên qua những hỗn loạn để có tầm nhìn rõ ràng về chính mình. Họ phải xác định: nhiệm vụ, giá trị của chính mình. Biết cách từ chối những xao nhãng xung quanh, tránh bị các tác động bên ngoài ảnh hưởng đến việc thực thi sứ mệnh của mình. Sinh viên cần xác định được các mục tiêu học tập cho cả một chặng đường cũng như học cách thích nghi với phương pháp và cách học mới.
Understant (Hiểu biết) Bên cạnh tầm nhìn sáng suốt, sinh viên cần phát huy điểm mạnh và giảm thiểu điểm yếu trong bối cảnh môi trường thay đổi nhanh chóng.
Nếu sinh viên chỉ lắng nghe các thông tin một chiều hoặc các ý kiến đồng thuận thì sẽ mang đến rủi ro lớn. Thay vào đó, sinh viên cần tiếp cận nguồn thông tin đa chiều và đầy đủ bằng cách tiếp cận những phương pháp học tập hay những việc làm mới. Mỗi môn học sẽ có nhiều cách tiếp cận, nhiều luồng thông tin khác nhau và sinh viên cần biết cách để học tập hiệu quả với thông tin cơ bản mà giảng viên cung cấp.
Clarity (Sự đơn giản). Sinh viên trong giai đoạn hậu Covid 19 sẳn sàng đối đầu với hoàn cảnh khó khăn, chúng ta không có nhiều nguồn lực giúp đở từ gia định. Do vậy chúng ta cần sử dụng tốt nguồn lực đang có bằng cách tập trung vào những gì quan trọng và chân thực. Kết nối và quy trình minh bạch. Sử dụng năng lượng và nguồn lực chính xác nơi chúng sẽ hiệu quả nhất.
Strong (mạnh mẽ) Hơn bao giờ hết, đây là lúc sinh viên cần sự can đảm để đối diện với những thử thách và đưa ra các quyết định táo bạo đầy rủi ro, thậm chí kết cục thường là thất bại. Thời đại này thuộc về người sẵn sàng phá vỡ giới hạn, chứ không phải những ai nhút nhát. Thử làm một nghiên cứu khoa học, thử tham gia một nhóm tình nguyện… cũng giúp sinh viên vượt qua giới hạn của chính mình.
Adaptability / Agility (Sự linh hoạt, phù hợp). Tương tư như các doanh nhân và chuyện viên trong doanh nghiệp, chúng ta sẽ gặp những khó khăn xuất hiện mà không thể dự đoán trước, những thay đổi rất nhanh. Nếu hỏi khi nào sinh viên cần trau dồi khả năng thích ứng linh hoạt thì câu trả lời chính là ngay bây giờ. Việc rèn luyện kỷ năng thích ứng không chỉ giúp chúng ta học tốt trong giai đoạn SV, mà còn tạo kỷ năng cần thiết khi ra trường công tác.
ThS.Trần Tuấn Anh – ThS.Trần Mạnh Trí
Bộ Môn Tài chính Ngân Hàng